Tak ustalane jest Twoje nowe wynagrodzenie – jeżeli jesteś objęty układem zbiorowym

Leni Aurora Brækhus

foreignworkers@lomedia.no

Ponad połowa wszystkich pracowników w Norwegii jest objęta układami zbiorowymi. Każdego roku wynagrodzenia są regulowane w ramach tzw. ogólnokrajowej aktualizacji układu zbiorowego (tariffoppgjør) lub ogólnokrajowych pertraktacji płacowych (lønnsoppgjør).

Istnieje wiele powodów, dla których pensje są negocjowane corocznie. Między innymi przez wzgląd na wzrost cen towarów i usług, a również, by pracownicy mogli otrzymać swój udział w zyskach firmy.

Niezrzeszeni w związkach zawodowych nie mają prawa domagać się negocjacji na linii z członkami związków zawodowych. Jeśli nie jesteś uzwiązkowiony, to regulacja wynagrodzenia, w zasadzie zależna jest od pracodawcy. Nie musi się to odbywać co roku, ale i przedsiębiorstwa nie posiadające układu zbiorowego mogą prowadzić coroczne negocjacje płacowe.

W niektórych branżach istnieje ustawowa płaca minimalna. Płaca minimalna zwykle jest regulowana co roku, po zakończeniu negocjacji dotyczących porozumienia o układzie zbiorowym.

Poniżej pokrótce wyjaśniamy, w jaki sposób są przeprowadzane coroczne pertraktacje płacowe.

Popatrz na to: Norwegia nie ma jednej płacy minimalnej dla wszystkich pracowników. Tu to wyjaśniamy

Silniejsi razem

W Norwegii, dla pracowników zrzeszonych w związkach zawodowych, płace negocjowane są zbiorowo. Organizacje pracowników i organizacje pracodawców, tak zwane strony, spotykają się w celu przeprowadzenia negocjacji zbiorowych (kollektive forhandlinger).

Negocjacje prowadzone są zbiorowo ponieważ duże grupy doświadczyły, że są mocniejsze gdy trzymają się razem. Również dla pracodawców wygodne jest prowadzenie negocjacji dla całej branży naraz. Zapobiega to presji na wzrost płac w walce o siłę roboczą.

Wynagrodzenie i uprawnienia są regulowane za pomocą krajowych układów zbiorowych (tariffavtaler), obowiązujących przez dwa lata na raz.

Co dwa lata pracodawcy i pracownicy prowadzą negocjacje w sprawie całości układu zbiorowego. Nazywa się to pertraktacjami glównymi (hovedoppgjør).

W okresie pomiędzy ugodami głównymi negocjowane są, w zasadzie, tylko płace. Nazywa się to pertraktacjami śródokresowym (mellomoppgjør).

Pertraktacje w 2022 roku są pertraktacjami glównymi. To znaczy, że negocjowane są zarówno wynagrodzenia, jak i inne uprawnienia, na przykład godziny pracy, urlopy czy odzież robocza.

Negocjacje dobrowolne

Negocjacje o podwyżkach płac rozpoczynają się od tak zwanych negocjacji centralnych (sentrale forhandlinger). W przypadku pracowników firm prywatnych, w sektorze prywatnym, negocjacje są między sobą koordynowane (samordnet) lub prowadzone branżowo przez krajowe związki (forbundsvise).

Większość związków zawodowych zrzeszonych jest w ogólnokrajowych związkach branżowych, a te z kolei są zrzeszone w organizacji głównej, jak na przykład Organizacja Krajowa (LO).

Skoordynowane pertraktacje to proces, w którym ​​wszystkie układy zbiorowe (zwane również porozumieniami zbiorowymi (overenskomst)) w danym obszarze lub sektorze, są wspólnie negocjowane przez organizacje główne.

Na przykład Organizacja Krajowa (LO), największa organizacja główna pracowników, negocjuje z Federacją Norweskich Przedsiębiorstw (NHO), największą organizacją główną pracodawców.

W przypadku branżowych pertraktacji, ​​dla każdego układu zbiorowego prowadzone są osobne negocjacje. W ten sposób każda krajowa organizacja branżowa może przedstawić własne żądania wobec danej organizacji pracodawców.

W 2022 roku, pertraktacje płacowe w sektorze prywatnym odbędą się na poziomie krajowych organizacji branżowych. W sektorze publicznym, dla pracowników państwowych i gminnych, negocjacje zawsze podlegają koordynacji.

Ewentualny wynik negocjacji, jest zazwyczaj konsultowany z wszystkimi członkami. Drogą głosowania powszechnego (uravstemning) członkowie wotują za lub przeciw przyjęciu danego rezultatu. Wynik negocjacji może w ten sposób zostać zaakceptowany lub odrzucony.

Jeżeli wynik ten nie zostanie zatwierdzony, strony muszą podjąć negocjacje na nowo.

Przymusowa mediacja

Jeśli stronom nie uda się dojść do zgody, może dojść do akcji protestacyjnych mających na celu przeforsowanie żądań. Dla pracowników odbywa się to w formie strajku (streik), a dla pracodawców w formie lokautu (lockout).

Lecz zanim dojdzie do strajku lub lokautu, strony muszą dokonać prób mediacji. Odbywa się to za pośrednictwem państwowej instytucji mediacyjnej, Norweskiego Mediatora Państwowego (Riksmekleren).

Strajk lub lokaut

Jeżeli strony nie dojdą do porozumienia przy pomocy Norweskiego Mediatora Państwowego, konflikt w formie strajku lub lokautu stanie się faktem. 

Strajk przeprowadzają pracownicy przerywając pracę całkowicie lub częściowo. W lokaucie to pracodawca lub związek pracodawców nie dopuszcza pracowników do miejsca pracy.

Strajk lub lokaut trwa do chwili, gdy strony wznowią negocjacje i zostanie uzgodniony nowy układ zbiorowy, lub do czasu interwencji władz i zakończenia konfliktu przez tzw. arbitraż przymusowy (tvungen lønnsnemnd).

Arbitraż przymusowy ma miejsce, gdy rząd uzna, że strajk lub lokaut prowadzi do zagrożenia życia, zdrowia lub bezpieczeństwa, albo absolutnie zagraża kluczowym interesom społecznym.

Negocjacje lokalne

Po zakończeniu pertraktacji centralnych, kolej przychodzi na negocjacje lokalne (lokale forhandlinger).

Negocjacje te odbywają się w poszczególnych zakładach między przedstawicielami przyzakładowego oddziału związków zawodowych i kierownictwem przedsiębiorstwa.

Ramy finansowe

W porozumieniu o układzie zbiorowym strony ustalają jego ramy finansowe (økonomisk ramme), czyli ramy kosztów, w których należy się utrzymać.

Zarówno centralne, jak i lokalne podwyżki płac, wszelkie dodatki finansowe (takie jak podwyższenie dodatku za pracę w weekend) oraz ewaluacja wartości rozmaitych świadczeń (takich jak dłuższe urlopy, czy krótsze godziny pracy) muszą utrzymać się w tych ramach.  

Wiodący sektor

W Norwegii jest już tradycją, że jako pierwsza, negocjuje ​​branża przemysłowa, będąca tzw. sektorem wiodącym (frontfaget).

Ramy finansowe uzgodnione w tym porozumieniu przez Zjednoczony Związek Zawodowy (Fellesforbundet) z ramienia Organizacji Krajowej (LO) i Organizacji Przemysłu Norweskiego (Norsk Industri) z ramienia Federacji Norweskich Przedsiębiorstw (NHO), określają wytyczne dla kolejnych negocjacji.

System ten ma na celu zapobieganie wzrostu norweskich wynagrodzeń do poziomu wykluczającego możność konkurencji tutejszych zakładów przemysłowych z przedsiębiorstwami zagranicznymi.

Istnieje obawa, że przegranie konkurencji na rynku eksportowym przez norweskie firmy, doprowadzi do ​​utraty miejsc pracy w przemyśle, a co za tym idzie, osłabi norweską gospodarkę. Z kolei to ostatnie, może osłabić norweskie państwo opiekuńcze.

Artykuł po angielsku: This is how your new pay will be decided – if you have a collective agreement

Artykuł po litewski: Naujo darbo užmokesčio nustatymas – jei turite kolektyvinę sutartį

Śledź nas na Facebooku: FriFagbevegelse for foreign workers

Tłumaczenie: Halina Thee