Ingelin Westeren

frifagbevegelse@lomedia.no

– Det er ikkje organisasjonane som har skapt eit dårleg debattklima. Det sytte KS-leiar Sundnes for då han proklamerte endringar i skulen på framsida i Dagens Næringsliv, før me i det heile tatt hadde byrja forhandlingane, fastslår trøndaren.

Konsekvensane

Moen er kokk og har 15 års fartstid som yrkesfaglærar. Menyen som KS har lagt for dagen meiner han rett og slett er «ueteleg». Han ser for seg negative konsekvensar ved KS sine forslag.

– Det er ein uhorveleg mengde lærarar kring 62 år som tel på knappane. Eg spår ei avskaling i denne gruppa om KS får gjennomslag, seier han.

Nestleiaren ser heller ikkje optimistisk på rekrutteringa til læraryrket i kjølvatnet av ei slik ordning:

– Kanskje KS ser for seg at ein ikkje treng fleire lærarar, ettersom ein kan pålegge meir undervisning på dei som allereie er der frå før.

Pressa rektorar

For rektorane kan det kanskje verke besnerande å kunne bestemme mykje sjølve, dersom dei sentrale avtalane fell bort. Men, meiner Moen, sidan dei aller fleste rektorane er dyktige, oppegåande folk som ynskjer god undervisningskvalitet, kjem dei dårleg ut med eventuelle endringar.

– Rektorane vil oppleve økonomisk press frå kommunane. Om kommunekassa vert tom, og rådmannen fordeler kuttpostane, så sit rektorane med skjegget i postkassa, meiner han.

Her har han støtte frå Magnus Marsdal, forfattaren bak boka Kunnskapsbløffen, og sjefsideologen i venstresida si tankesmie Manifest Analyse. Marsdal meiner mange rektorar vil oppleve ein real blåmåndag med KS sitt tilbod.

– Konsekvensane kan bli auka styring frå rektorane, i staden for auka leiing, meiner Marsdal.

Medan leiing handlar om fagleg utvikling og bygjing av lojalitet mellom over- og underordna, handlar styring ofte om byråkratisering, talfesta målingar og insentiv som legg grunnlaget for å vere lydig, men ikkje for lojalitet. Slikt blir det ikkje undervisningskvalitet av, meiner han.

Dårlegare undervisningskvalitet

Nestleiaren i SL trur også at undervisningskvaliteten blir redusert om KS får det som dei vil. Det å strekke arbeidsåret verkar meiningslaust. Ein kan ikkje førebu seg godt om ein ikkje kjenner enkeltelevane og elevgruppa meiner han. Tid til for- og etterarbeid vil kunne gå bort.

Forhandlaren Moen og ideologen Marsdal får støtte frå fleire hald. Det er vanskeleg å talfeste eksakt, men mange rektorar deler skepsisen mot KS-forslaget. Dette melder blant anna rektor Hege Mæhle frå Grindhaug skule på Karmøy som sjølv er motstandar av KS-krava og som hevdar å ha dei fleste Karmøy-rektorane med seg. Dersom taket på leseplikta, med andre ord undervisningstimane, vert fjerna, ser ho for seg økonomiske innsparingar og ein vanskeleg jobb med å avgjere kven av lærarane som kan tole høgare leseplikt.

– Utfordringar i høve til samarbeid og arbeidsmiljø på skulane kan bli konsekvensen, seier Mæhle. Ho fryktar at innsparingar og ei utviding av arbeidsåret vil kunne føre til at lærarane får for lite tid til førebuing, etterarbeid og kontakt med faglege samarbeidspartnarar.

Streikevilje

Blant lærarar på grasrota finn ein streikevilje og sterke meiningar. I skolen har prata med ein av dei streikeklare. Fylkesleiaren i Sør-Trøndelag SL, Åse-Torill Knarlag underviser i naturfag, biologi og matematikk på Tiller vidaregåande skule i Trondheim. Ho ramla nærmast av stolen då ho såg forslaget om å opne for 45 vekers arbeidsår.

– Eg er ein fellesfaglærar. Retten elevane mine har til evalueringssamtaler vil i seg sjølv utgjere 120 timars arbeid i semesteret for meg. I tillegg kjem rapportføringa. Dette er eitt av mange døme på oppgåver som ikkje kan gjerast i sommarferien, forklarar ho.

Knarlag meiner at KS bør ha tillit til lærarane. Ifølgje henne, greier lærarane å løyse utfordringane som finst i dagens arbeidstidsavtale.

– Me har ein kultur for å dele, som gjer at nyutdanna lærarar og lærarar som får tildelt nye fag, nyt godt av kunnskapen til dei meir erfarne, seier ho.

Etterlyser tillit

Nestleiar Moen saknar også meir tillit til lærarane og lærarorganisasjonane.

– For meg verkar det som om KS raserer tilliten som ministeren prøver å byggje opp, forklarar Moen. Ifølgje nestleiaren sender kunnskapsminister Torbjørn Røe Isaksen ut gode signal om tillit til lærarorganisasjonane, satsing på rekruttering, heving av statis og etter- og vidareutdanning, men Moen meiner KS riv dette ned. Han meiner KS treng rettesnorer og ein historieleksjon.

– Før 2003 forhandla me direkte med stat og departement. Då kommunane tok over dette ansvaret, tok dei dessverre ikkje med seg innsikta og historiekunnskapen som låg til grunn for forhandlingar før dei kom inn i biletet, meiner nestleiaren.

Han meiner det er «horribelt» at lærarorganisasjonane har vore i konflikt med KS i kvart hovudoppgjer sidan dei sette seg ved rattet. Han og SL ynskjer seg attende til forhandlingar med staten, eit mål Moen meiner er lite sannsyneleg å oppnå med dagens regjering.

– Det opplevast som eit press mot einheitsskulen når mange kommunar skyv på grensene i avtalane våre på grunn av kommuneøkonomi. Det rokkar ved prinsippet om at skulen skal vere lik over heile landet.

Ideologen og skulebokforfattaren Magnus Marsdal står stødig planta på Moens parti. Han meiner at det er «no eller aldri» for lærarane.

Barna sine allierte

Også Civita, Manifest Analyse sitt motstykke på høgresida, har engasjert seg i debatten om arbeidstidavtalene. Civita har publisert ein rapport som stør opp om KS sine krav om sterkare styringsrett hos rektor. Marsdal meiner at rapportar som KS legg til grunn for forslaga sine, er tilnærma autoritære hyllingar av sjefen sitt perspektiv, og at relevante perspektiv frå lærarar, foreldre og elevar er utelata.

– Profesjonsverdien til lærarane har blitt skalta og valta med altfor lenge. No må dei yte effektiv motstand, fordrar Marsdal. Han meiner lærarane bør søke støtte, og han ser på lærarane som dei nærast allierte elevane har. Lærarane er vakthundane som seier ifrå om endringar i skulen går ut over borna. Dette gjer at dei bør sanke massiv støtte frå foreldra i kampen mot KS sine forslag, ifølgje Marsdal.

– Lærarane har allereie avgrensa fleksibilitet i og med at dei har tvungen avspasering. Det dei kjempar for er ikkje eigne særordningar, men ein grunnleggjande føresetnad for å ivareta det beste for elevane. Dette bør engasjere alle som bryr seg om skulen, melder han.

Sentrale avtaler må til

Ytringane på facebookgruppa Arbeidstidsforhandlingene, der over 24.000 menneske har meldt si interesse, vitnar om kva slaget handlar om. Mange av innlegga karakteriserer KS-forslaget som eit døme på ein arbeidsgjevarpolitikk utan fundamentale rettar, ein politikk som verkar lite motiverande, og som potensielt gjev mindre tid og lågare undervisningskvalitet til elevane og auka undervisningsbyrde til lærarane.

– Det er sjølve forhandlingsretten det står om, seier nestleiar Moen. Det rår ingen tvil om at Terje Moen set seg ved forhandlingsbordet med klare åtvaringar til KS. Han meiner at KS har bomma på målet, og at dei har gått altfor hardt ut.

– Det finst allereie gode ordningar for at ein kan lage lokale avtaler om arbeidstid mellom rektor og lærarar, seier han. Nestleiar Moen meiner at hovudargumentet til styreleiaren i KS, Gunn Marit Helgesen, om auka styring og fleksibilitet på dei lokale skulane, fell på steingrunn. Det mest «uetelege» ved KS sitt forslag er at det grip rett inn i moglegheita lærarane har til å søkje tryggleik i dei sentrale avtalene dersom rektor eller kommunen ikkje speler på lag. Moen ser ikkje bort frå streik, og han meiner at fallhøgda til KS er enorm fordi dei har gått altfor hardt ut.

– Det ser ut som KS heller vil klaske i bakken enn å trekkje forslaga sine, seier Moen.

I så fall kjem forhandlaren til å vere der når det skjer.