TORMOD YTREHUS

tormod@lomedia.no

Regjeringa vil gjennomføre «en gradvis reduksjon i statlige eierandeler i bedrifter med forretningsmessig avkastning som hovedmål», slo Høgre, Frp og Venstre fast i regjeringserklæringa si i januar

Salet har allereie begynt. I slutten av juni solgte staten seg ut av SAS, eit selskap den norske stat har hatt eigarskap i sidan 1946.

Staten har no direkte eigarskap i 75 selskap, som er delt inn i fire kategoriar. I regjeringserklæringa blir det vist til kategori 1, der det no er seks selskap som staten berre har «forretningsmessige mål» med.

Desse selskapa er:

• Entra ASA

• Mesta AS

• Flytoget AS

• Veterinærmedisinsk Oppdragssenter AS

• Ambita AS

• Baneservice AS

Regjeringa har fått fullmakt frå Stortinget til å selje heilt eller delvis alle desse selskapa, med unntak av Flytoget.

• Lest denne? Lønna til toppsjefene i statseide selskaper steg over tre ganger så mye som for vanlige folk

3,3 milliardar i utbytte

Til forskjell frå SAS, der staten ikkje tok ut noko utbytte, har dei tatt ut store summar i utbytte frå dei fleste av desse selskapa dei siste fem åra.

Totalt 3.337 millionar kroner, har staten tatt ut i utbytte frå dei seks selskapa i førre regjeringsperiode.

Det viser statens eigarmeldingar frå 2013 til 2017, som FriFagbevegelse har gått gjennom.

I snitt er dette 667 millionar kroner i årleg utbytte frå dei seks selskapa.

13.193 millionar kroner var det samla årsresultatet for selskapa i perioden, som er pengane eigarar kan ta utbytte frå. I snitt blir dette 2.639 millionar kroner i årsresultat kvart år.

Berre i fjor omsette dei seks selskapa, som har over 2400 tilsette til saman, for totalt 8,4 milliardar kroner.

KrF og Venstre sikra fleirtal

Det var i 2014 regjeringa bad Stortinget om fullmakt til å selje alle dei seks selskapa. Forslaget om fullmakt til sal av Flytoget vart stoppa i næringskomiteen.

I 2015 sikra Høgre, Fremskrittspartiet, Kristeleg folkeparti og Venstre fleirtal for fullmakta til å selje resten av selskapa. Også Sp stemte for fullmakt til sal av Mesta, og alle partia stemte for sal av Veterinærmedisinsk oppdragssenter, med unntak av Sp og SV.

Sittande regjering har altså programfesta at dei vil redusere eigarskapet i selskapa. Eventuelle sal vil vere eit resultat av «forretningsmessige vurderinger blant annet knyttet til selskaps- og markedsspesifikke forhold», opplyser Nærings- og fiskeridepartementet, som har ansvar for eigarskapet.

Dette er selskapa regjeringa vil selje

Entra: Størstedelen av utbyttet kom frå Entra ASA, som staten no eig 33,4 prosent av etter å ha solgt seg ned frå ein aksjedel på 100 prosent i 2013.

Totalt 1.217 millionar kroner, har staten henta ut frå selskapet i løpet av femårsperioden.

I snitt, har staten tatt 243 millionar kroner i utbytte kvart år. Entra har hatt eit årsresultat på i snitt 2.241 millionar kroner.

Selskapet omsette for 2.075 millionar kroner i 2017 og hadde 155 tilsette i fjor.

(Artikkelen held fram under diagrammet.)

Måten driftsresultatet er rekneskapsført i statens eigarmelding er endra i løpet av perioden. Vi har derfor ikkje inkludert omsetning i diagrammet over.

Mesta: På ein solid andreplass kjem Mesta AS, som staten eig 100 prosent av aksjene i.

Staten har tatt ut totalt 1.050 millionar kroner i utbytte frå selskapet dei siste fem åra.

I snitt, blir dette 210 millionar kroner i utbytte årleg. Selskapet har hatt årsresultat på i snitt 155 millionar kroner.

Mesta omsette for 3,765 millionar kroner i fjor og hadde 1.420 tilsette.

Flytoget: Også frå heileigde Flytoget AS har staten tatt ut eit solid utbytte dei siste fem åra:

935 millionar kroner tente staten på eigarskapet i perioden.

I snitt, er dette 187 millionar kroner årleg. Flytoget har hatt årsresultat på i snitt 157 millionar kroner.

Selskapet omsette for 932 millionar kroner i 2017 og hadde 331 tilsette.

(Artikkelen held fram under diagrammet.)

Veterinærmedisinsk oppdragssenter: Staten har tatt ut 58 millionar i utbytte frå Veterinærmedisinsk Oppdragssenter AS i perioden.

Det er i snitt 11,5 millionar årleg frå selskapet staten eig 34 prosent av. Selskapet har hatt eit årsresultat på i snitt 34 millionar kroner.

Det omsette for 481 millionar kroner i fjor og hadde 50 tilsette.

(Artikkelen held fram under diagrammet.)

Ambita: Staten har tatt ut 52 millionar i utbytte frå heileigde Ambita AS dei siste fem åra.

I snitt, blir det 8,5 millionar kroner årleg. Ambita har hatt eit årsresultat på i snitt 22 millionar kroner i perioden.

Selskapet omsette for 368 millionar kroner i fjor og hadde 79 tilsette.

(Artikkelen held fram under diagrammet.)

Baneservice: Frå heileigde Baneservice AS, har staten tatt ut totalt 34,5 millionar kroner dei siste fem åra.

Det er i snitt nesten 7 millionar årleg. Baneservice har hatt eit årsresultat på i snitt 28 millionar kroner i same periode.

Selskapet omsette for 743 millionar kroner i fjor. Dei hadde 394 tilsette, der 93 prosent av dei var tilsett i Norge.

(Artikkelen held fram under diagrammet.)

– Sal betyr ikkje tap av inntekter

– Kvifor vil regjeringa redusere statleg eigarskap i desse selskapa når staten tener milliardar på dei?

– Regjeringa er open for å redusere statens eigarskap i desse selskapa dersom vi ser på dette som økonomisk gunstig, svarer statssekretær Daniel Bjarmann-Simonsen (H) i Nærings- og fiskeridepartementet i ein e-post til FriFagbevegelse.no.

Sidan statens mål med eigarskapet i selskapa i kategori 1 berre er forretningsmessig, og staten ønsker høgast mogleg avkastning på investert kapital over tid, kan dette innebere sal av aksjer, forklarer statssekretæren.

– Eventuelle reduksjonar av statens eigarskap ved sal av aksjer gir inntekter som reflekterer forventa framtidig utbytte. Sal betyr derfor ikkje tap av inntekter, men ein stor inntekt ved sal framfor eventuelle utbytteutbetalingar i framtida, opplyser statssekretæren.

Sverre August Chistensen, økonomisk historikar ved BI, viser også til dette argumentet på spørsmål frå FriFagbevegelse.no om det er lurt å selje selskap som går såpass godt.

– At selskapet går dårleg eller bra, er vanskeleg å bruke som argument mot å selje. At selskapet går bra, kan også vere eit argument for å selje akkurat no, sånn at staten får ein god pris for selskapet, seier Chistensen.

Staten på begge sidene av bordet

Christensen understrekar at det er spesielt krevjande for staten å vere eigar i selskap som konkurrerer med andre private selskap, slik dei fleste av dei seks selskapa gjer.

– Då må grunngivinga for statleg eigarskap vere enda betre, fordi det er krevjande å vere både regulator og eigar. I for eksempel Hydro eller Statoil (Equinor, red.mrk.) er det enklare – der er ein ikkje konkurrent i Norge. Det var ein gjennom SAS, i forhold til Norwegian. Om ein konkurrerer i ein norsk marknad, skal det vere eit særdeles godt argument for nettopp det.

Han trekk fram eigedomsselskapet Entra som eksempel.

– Når du bygger ut eigedom, er det uhyrleg krevjande at det offentlige eig eit selskap og samtidig står for reguleringane. Om ein tar ei avgjerd, kan det vere til gode for selskapet ein eig. På den andre sida kan ein foreta avgjerder som ikkje kjem selskapet til gode, fordi ein fryktar kritikk.

– Kva med eit selskap som Flytoget, som ikkje konkurrerer med eit privat selskap?

– Ein kan spørre seg kva poenget med å selje Flytoget er. Høgresida argumenterer gjerne med at ein må bevise kvifor staten skal eige eit selskap, medan venstresida gjerne spør kvifor staten ikkje skal eige selskapet.

• Staten øker utbyttet fra Statoil, Telenor, Statkraft og DNB

• Disse selskapene skal Torbjørn Røe Isaksen selge

• KrF vil selge seks statlige selskaper, men vente med salg av Flytoget