W jakich przypadkach należy się zapłata za godziny nadliczbowe?

Ina Pettersen Jevne

foreignworkers@lomedia.no

Cały czas przepracowany poza normalnym wymiarem czasu, to godziny nadliczbowe. Normalny wymiar czasu pracy w Norwegii nie może przekraczać 9 godzin dziennie lub 40 godzin tygodniowo.

Znaczy to, że jeżeli pracuje się więcej niż 9 godzin w ciągu jednego dnia, ekstra godziny liczą się jako godziny nadliczbowe i musi się za nie otrzymać odpowiednie wynagrodzenie. A jeżeli pracuje się powyżej 40 godzin w ciągu tygodnia, ekstra godziny liczą się jako godziny nadliczbowe i musi się za nie otrzymać odpowiednie wynagrodzenie.

Wielu pracowników, dzięki układom zbiorowym w miejscu pracy, może mieć krótszy wymiar czasu pracy. Na przykład można mieć umowę, która określa ​​czas pracy na 7,5 godziny dziennie i 37,5 godzin tygodniowo.

W takim przypadku, jeżeli przepracujesz więcej niż 7,5 godziny dziennie lub więcej niż 37,5 godzin tygodniowo, czas ten będzie liczony jako godziny nadliczbowe, nawet jeżeli według prawa godziny nadliczbowe płatne są dopiero po przepracowaniu 40 godzin. Warto więc sprawdzić, co dotyczy twojego miejsca pracy.

Pracujących w systemie zmianowym, w turnusie (jak na platformach ropy), na nocną  zmianę lub w niedziele, obowiązują krótsze godziny pracy. W takim przypadku nie można pracować dłużej niż 9 godzin dziennie lub 38 godzin tygodniowo. Przy takiej pracy, jeżeli się więcej pracuje, musi się otrzymywać wynagrodzenie za godziny nadliczbowe.

Według prawa, do wynagrodzenia za godziny nadliczbowe jest się uprawnionym tylko wtedy, kiedy zatrudnienie przekracza normalny, uzgodniony wymiar czasu pracy. Zazwyczaj dotyczy to powyżej 8 godzin dziennie lub powyżej 40 godzin tygodniowo. W takiej sytuacji można stosować inne harmonogramy pracy, albo zmianowe, albo poprzez wyliczenie średniej liczby godzin pracy przez dłuższy okres czasu.

Kiedy można pracować w godzinach nadliczbowych?

W zasadzie, wszelkiej pracy poza ustalonymi godzinami należy unikać. Zabronione jest także zawieranie umów o stałych godzinach nadliczbowych.

Ustawa o środowisku pracy § 10-6  stanowi , że: „Praca poza ustalonymi godzinami pracy nie może być wykonywana, chyba że zaistnieje szczególna i ograniczona okresowo tego potrzeba”.

Może to być na przykład spowodowane nieobecnościami w miejscu pracy, przez co, ​​codzienna działalność nie przebiega tak, jak powinna. Lub gdy zaistnieje ryzyko, że jeżeli praca nie zostanie wykonana natychmiast, maszyny lub produkty ulegną uszkodzeniu.

W miarę możliwości pracodawca powinien przed rozpoczęciem pracy w godzinach nadliczbowych omówić konieczność takiej pracy z mężem zaufania.

Ile się należy za godziny nadliczbowe?

Za pracę w godzinach nadliczbowych, jest się uprawnionym do normalnego wynagrodzenia z dodatkiem co najmniej 40% stawki godzinowej.

To znaczy, że przy stawce godzinowej wynoszącej 200 NOK, za każdą godzinę nadliczbową musi się otrzymać dodatek w wysokości 80 NOK. Do tego dochodzi normalne wynagrodzenie, czyli w sumie 280 NOK za każdą godzinę nadliczbową.

Niektórzy mają możliwość wzięcia urlopu za przepracowane godziny nadliczbowe, co oznacza, że innego dnia ​​pracują o odpowiednio mniej godzin. Bez względu na to, musi zostać wypłacony dodatek za godziny nadliczbowe wynoszący co najmniej 40 procent.

Tak więc przy wynagrodzeniu wysokości 200 NOK za godzinę, nadal przysługuje dodatek wysokości 80 NOK, nawet jeżeli zdecydujesz się wykorzystać godziny nadliczbowe jako czas wolny.

W niektórych przedsiębiorstwach układy zbiorowe ustalają dodatek za godziny nadliczbowe powyżej 40 procent. W niektórych układach zbiorowych jest także ustalone, że weekendy lub w dni wolne od pracy dają wyższe wynagrodzenie za godziny nadliczbowe. Warto więc sprawdzić, jakie umowy obowiązują w twoim miejscu pracy.

Ile pracy w godzinach nadliczbowych można wykonywać?

Główna zasada jest taka, że ​​nie można pracować w godzinach nadliczbowych więcej niż:

• 10 godzin tygodniowo

• 24 godzin miesięcznie (w ciągu 4 kolejnych tygodni)

• 200 godzin rocznie

Całkowity czas pracy (normalny czas pracy i godziny nadliczbowe) nie może przekraczać 13 godzin dziennie, albo 48 godzin tygodniowo.

Umowa między pracodawcą a mężem zaufania

W przedsiębiorstwach posiadających układ zbiorowy oraz umowę między pracodawcą a mężem zaufania, można podwyższyć pułap limitu godzin nadliczbowych. Wtedy obowiązuje pisemna umowa zezwalająca na pracę:

• 20 godzin nadliczbowych tygodniowo

• 50 godzin nadliczbowych miesięcznie (w ciągu 4 kolejnych tygodni)

• 300 godzin nadliczbowych rocznie

W ramach takiej umowy łączny czas pracy (normalny czas pracy wraz z godzinami nadliczbowymi) nie może przekroczyć 16 godzin na dobę.

W przypadku takiej umowy, praca w godzinach nadliczbowych może być nałożona wyłącznie pod warunkiem wyrażenia na to zgody przez pracownika.

Porozumienie z Norweską Inspekcją Pracy

W niektórych przypadkach można złożyć wniosek do Norweskiej Inspekcji Pracy (Arbeidstilsynet) o zatwierdzenie wyższej ilości godzin nadliczbowych. Wniosek taki przesyłany jest od pracodawcy do Inspekcji wraz z protokołem ze spotkania dyskusyjnego z pracownikami. Taka umowa z Norweską Inspekcją Pracy zezwala na pracę:

• 25 godzin nadliczbowych tygodniowo

• 200 godzin nadliczbowych w ciągu 26 tygodni

W takich przypadkach, Norweska Inspekcja Pracy kładzie szczególną wagę na zdrowie i dobro pracownika.

I w tym zakresie, praca w godzinach nadliczbowych może być nałożona wyłącznie pod warunkiem wyrażenia na to zgody przez pracownika.

Czy musi się pracować w godzinach nadliczbowych?

Pracownik nie musi wykonywać pracy w godzinach nadliczbowych. Można poprosić o zwolnienie z nich przez wzgląd na stan zdrowia lub ważne powody społeczne.

Pracodawca jest również zobowiązany do zwolnienia z pracy w godzinach nadliczbowych pracowników, którzy o to poproszą, pod warunkiem, że praca bezproblemowo może zostać odroczona lub wykonana przez kogoś innego.

Jak się ma sprawa gdy się ma kilku pracodawców?

Przepisy ustawy o środowisku pracy dotyczące pracy w godzinach nadliczbowych, w zasadzie dotyczą tylko stosunku pracy z jednym pracodawcą. Pracownik, podejmujący pracę u dwóch różnych pracodawców, może pracować więcej niż dozwala prawo. W prawie norweskim przyjmuje się, że prawo zarządcze pracodawcy pozwala mu odmówić ci pracy w nadgodzinach ze względu na ochronę twojego zdrowia i bezpieczeństwa w miejscu pracy.

Przy kilku kontraktach z tym samym pracodawcą, należy je traktować jako jeden stosunek pracy.

A co z pracą w niepełnym wymiarze godzin?

Pracownik zatrudniony w niepełnym wymiarze godzin niekoniecznie pracuje całe dnie. Jak wspomniano powyżej, godziny nadliczbowe ustalone są jako praca ponad 9 godzin dziennie lub ponad 40 godzin tygodniowo.

Gdy pracownik zatrudniony w niepełnym wymiarze godzin, pracuje więcej niż uzgodniono, ale mniej niż wynoszą normalne godziny pracy, uważa się to za pracę ponadwymiarową.

Otrzyma wtedy wynagrodzenie za pracę ponadwymiarową, ale normalnie za pracę ponadwymiarową, nie otrzymuje się takiego wynagrodzenia jak za godziny nadliczbowe. Nie przeszkadza to jednak pracownikowi prosić o dodatek nadgodzinowy w celu wyrażenia zgody na dodatkową pracę.

Pracownik, zatrudniony w niepełnym wymiarze godzin, który zacznie pracować powyżej 9 godzin dziennie lub powyżej 40 godzin tygodniowo, za dodatkowo przepracowane godziny, musi otrzymać płacę za godziny nadliczbowe na równi z pracownikiem pełnoetatowym.

A co z zatrudnionymi przez agencje rekrutacyjne?

Zatrudnieni przez agencje rekrutacyjne i najęci do przedsiębiorstwa, mają mieć te same warunki pracy, co zatrudnieni bezpośrednio przez dane przedsiębiorstwo. Znaczy to, że zasady pracy w godzinach nadliczbowych obowiązują także pracowników najętych.

Godziny nadliczbowe przy stosowaniu wyliczenia średniej czasu pracy

Pracodawca i pracownik mogą na piśmie uzgodnić stosowanie średniej czasu pracy. W jednych okresach można wtedy pracować powyżej normalnego czasu pracy, a w innych poniżej. Średnia czasu pracy nie może jednak przekraczać ustawowych limitów.

Nawet stosując średnią czasu pracy masz prawo do wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, ale wynagrodzenia za godziny nadliczbowe nie otrzymasz automatycznie po przepracowaniu powyżej 40 godzin tygodniowo.

Zgodnie z Norweską ustawą o środowisku pracy można zawrzeć trzy różne rodzaje umów o stosowanie średniej czasu pracy:

Umowa z pracodawcą:

Ta umowa o stosowaniu średniej czasu pracy może obowiązywać maksymalnie przez rok, przy czym normalny czas pracy nie może przekraczać:

- 10 godzin na dobę

- 48 godzin tygodniowo

Limit 48 godzin tygodniowo można rozliczać stosując średnią czasu pracy z okresu 8 tygodni. Ale czas pracy nie może przekraczać 50 godzin w każdym tygodniu.

Na mocy tej umowy otrzymasz wynagrodzenie za godziny nadliczbowe, po przepracowaniu powyżej 50 godzin w jednym tygodniu, lub średnio ponad 48 godzin tygodniowo w ciągu 8 tygodni.

Masz również otrzymać wynagrodzenie za godziny nadliczbowe, gdy pracujesz powyżej 10 godzin w ciągu doby.

Umowa między pracodawcą a mężem zaufania:

Ta umowa o stosowaniu średniej czasu pracy może obowiązywać maksymalnie przez rok, przy czym normalny czas pracy nie może przekraczać:

- 12,5 godziny w ciągu doby

- 48 godzin tygodniowo

Limit 48 godzin tygodniowo można rozliczyć stosując średnią czasu pracy z okresu 8 tygodni. Ale czas pracy nie może przekraczać 54 godzin w każdym tygodniu.

Na podstawie tej umowy otrzymasz wynagrodzenie za godziny nadliczbowe po przepracowaniu powyżej 54 godzin w jednym tygodniu, lub średnio ponad 48 godzin tygodniowo w ciągu 8 tygodni.

Wynagrodzenie za godziny nadliczbowe masz również otrzymywać gdy pracujesz ponad 12,5 godziny na dobę.

Umowa z Norweską Inspekcją Pracy:

Ta umowa o stosowaniu średniej czasu pracy może obowiązywać maksymalnie przez 26 tygodni, przy czym normalny czas pracy nie może przekraczać:

- 13 godzin na dobę

- 48 godzin tygodniowo

Limit 48 godzin tygodniowo można rozliczyć stosując średnią czasu pracy z okresu 8 tygodni.

Na podstawie tej umowy otrzymasz wynagrodzenie za godziny nadliczbowe po przepracowaniu średnio ponad 48 godzin tygodniowo w ciągu 8 tygodni.

Wynagrodzenie za godziny nadliczbowe masz również otrzymywać gdy przepracujesz powyżej 13 godzin na dobę.

Jakiej długości przerwa przysługuje przy pracy w godzinach nadliczbowych?

Prawo do przerwy występuje przy pracy powyżej 5,5 godziny. Przy pracy 8 godzin lub więcej, przerwy muszą wynosić łącznie co najmniej pół godziny.

Przy pracy powyżej 2 godzin w godzinach nadliczbowych, przysługuje kolejna przerwa na co najmniej pół godziny. Przerwa ta musi być płatna zgodnie ze stawkami godzin nadliczbowych.

W czasie doby musi się mieć co najmniej 11 nieprzerwanych godzin czasu wolnego.

Pracownicy, którzy zawarli z pracodawcą, mężem zaufania lub Norweską Inspekcją Pracy umowy o pracy w godzinach nadliczbowych, które nie są możliwe do zrealizowania, muszą otrzymać rekompensatę w formie okresów odpoczynku. Gdy nie jest to aktualne, należy uzyskać inną, równoważną ochronę.

Co zrobić, jeżeli nie otrzymuje się wynagrodzenia za godziny nadliczbowe?

Jeżeli nie otrzymało się wynagrodzenia za przepracowane godziny nadliczbowe, powinno się najpierw zapytać o to swojego pracodawcę. Wtedy ulegnie wyjaśnieniu, czy to tylko nieporozumienie, czy błąd, który pracodawca może naprawić.

Jeżeli pracodawca nie chce lub nie może wypłacić należnego wynagrodzenia, sprawa powinna zostać posunięta dalej.

Oto, co można zrobić, gdy się jest zorganizowanym w związku zawodowym:

Członkowie związku zawodowego, mogą zwrócić się do niego o pomoc. Nieuzwiązkowieni mogą także zwracać się o pomoc do związku zawodowego, ale wtedy ten nie ma obowiązku im pomagać.

Jeżeli w miejscu pracy jest mąż zaufania, należy najpierw się z nim skontaktować. Wtedy można wyjaśnić sytuację i uzyskać pomoc w ustaleniu, co należy robić dalej.

Jeżeli w miejscu pracy nie ma męża zaufania, można się skontaktować bezpośrednio z lokalnym związkiem zawodowym.

Oto, co można zrobić, gdy się nie jest zorganizowanym w związku zawodowym:

Jeżeli nie jesteś członkiem związku zawodowego, możesz skontaktować się z prawnikiem/adwokatem. Norweska Inspekcja Pracy może również udzielić porady, jak postępować.

Warto zgłosić to szybko. W przeciwnym razie roszczenie wypłaty wynagrodzenia może ulec przedawnieniu.

Istnieją również organizacje, takie jak Fair Play Bygg, Uropatruljen, Caritas, Jussbuss lub Armia Zbawienia (Frelsesarmeen), które mogą pomóc lub udzielić rady. Możesz także skontaktować się z polskojęzyczną kancelarią. W nieskomplikowanych przypadkach mogą często przejrzeć twoją sytuacje i ocenić co ni się należy w ramach konsultacji. Jeżeli zdecydujesz się skierować sprawę na drogę prawną, ale masz niskie dochody, możesz czasami być uprawniony do bezpłatnej pomocy prawnej.

Od 1 stycznia 2022 r. wprowadzono ustawę o kradzieży płac. Jeżeli nic nie pomogło, można złożyć na policję zawiadomienie o przestępstwie popełnionym przez pracodawcę, w sprawie kradzieży płac. Wtedy, dla uzyskania pomocy, należy skontaktować się z prywatnym adwokatem.

Źródła: Norweska ustawa o środowisku pracy (Arbeidsmiljøloven), Norweska Inspekcja Pracy (Arbeidstilsynet), Firma Adwokacka Lippestad (Advokatfirmaet Lippestad)

Tłumaczenie: Halina Thee

Śledź nas na Facebooku: FriFagbevegelse for foreign workers