Tormod Ytrehus

tormod@lomedia.no

Slik det er no, tapar heiltidstilsette servitørar på Bristol Hotel nesten 1000 kroner i månaden på at arbeidsgivaren trekker i tipsen deira.

Kan arbeidsgivarar forsyne seg av tipsen for å dekke auka kostnader pålagt av myndigheitene? Det blir no eit spørsmål Høgsterett må ta stilling til.

Tilsette på Hotel Bristol i Oslo og Oslo Plaza Hotel har saksøkt arbeidsgivaren for det dei meiner er ulovlege trekk i tipsen, med krav om erstatning for tapet.

10. og 11. januar skal saka opp i landets øvste domstol.

Om dei tilsette vinn fram i Høgsterett, blir det dermed slått fast eit prinsipp om at tilsette skal behalde tipsen dei mottar utan at arbeidsgivar forsyner seg, forklarar LO-advokatane.

– Kostnader pålagt arbeidsgivarar av det offentlege skal ikkje veltast over på tilsette, seier LO-advokat Håkon Angell som saman med Fredrik Wildhagen fører saka for dei tilsette på Bristol og partshjelpar Fellesforbundet.

Dommen kan dermed få konsekvensar for heile arbeidslivet. Bedrifter som har gjort liknande trekk i tipsen, kan måtte endre praksis og førebu seg på erstatningskrav frå tilsette.

Mykje lest: Slik får du halv skatt i november

Taper 1000 kroner i månaden

Rettssaka gjeld to trekk i tipsen: På Bristol trekker hotellet frå 10,5 prosent til arbeidsgivaravgift og 5 prosent til administrasjonskostnader.

Det er regelen i heile Thon Hotels-kjeda som Bristol er ein del av. Det utgjer eit tap på nesten 12.000 kroner i året for heiltidstilsette servitørar på hotellet.

I tillegg trekker hotellet frå forskotsskatt, pensjonsinnskot og feriepengar frå tipsen, noko som ikkje har vore eit stridsspørsmål i retten.

Over 260 av medlemsbedriftene i NHO Reiseliv har innført ordningar med trekk frå tipsen. Det utgjer 55 prosent av dei som vart spurt i ei undersøking i fjor vår.

TIPSSKATT: Nye skattereglar gjorde at arbeidsgivar no har plikt til å rapportere inn, trekke forskotsskatt og berekne arbeidsgivaravgift av tipsen.

Tormod Ytrehus

Dette er saka

Bakgrunnen er nye skattereglar for tips som Solberg-regjeringa innførte frå 1. januar 2019. Da fekk arbeidsgivarar plikt til å behandle tips som lønn. Frå da av måtte arbeidsgivarane melde inn pengane til myndigheitene, trekke forskotsskatt og berekne arbeidsgivaravgift av pengane.

Tips har også tidlegare vore skattlagt, men tilsette hadde sjølv ansvar for å melde inn inntekta – noko mange ikkje gjorde.

Samtidig laga NHO Reiseliv ei rettleiing for korleis medlemsbedriftene kunne trekke frå auka arbeidsgivaravgift og kostnader til administrasjon – for dermed å legge dei nye kostnadene over på dei tilsette.

Thon Hotels og Plaza i Oslo var blant bedriftene som følgde tilrådinga.

Fellesforbundet kalla det tjuveri

Fellesforbundet protesterte og kalla det tjuveri. Forbundet og LO hadde i motsetning til NHO Reiseliv ønskt dei nye reglane velkomne, fordi tipsen no er ein del av grunnlaget for trygderettar som sjukepengar og pensjon.

Ni Fellesforbundet-medlemmar på Bristol saksøkte arbeidsgivaren sin i slutten av 2020, for å få ei juridisk avklaring i saka. 14 Parat-medlemmar på Plaza hadde gjort det same. Sakene vart foreina i Oslo tingrett i fjor sommar.

Tingretten frifann arbeidsgivarane, men i Borgarting lagmannsrett i vår fekk dei tilsette medhald. Arbeidsgivarane anka til Høgsterett der saka slapp inn.

Les meir om saka her: Lagmannsretten meiner tilsette skal behalde tipsen

– Tips er ei gåve dei tilsette eig

LO-advokatane har argumentert for at tipsen er ei gåve som tilsette har eit rettskrav på. Tipsen er dermed dei tilsette sin eigedom, meiner dei.

Om saksøkarane ikkje får støtte for den påstanden i Høgsterett, meiner LO-advokatane at eventuelle trekk i tipsen må vere avtalt gjennom arbeidskontrakten.

LO-advokatane viser til lang praksis og tradisjon der tips har blitt gitt til tilsette. På ærverdige Hotel Bristol har tilsette fått behalde tipsen sidan hotellet opna i 1920, påpeikar dei.

– Slår du opp i ordboka på «tips», får du opp at drikkepengar er ei ekstra gåve til tilsette. Kven er det som elles skal drikke for pengane? Bedrifta? spør Wildhagen retorisk.

ARBEIDSGIVAR HAR RETT PÅ TIPSEN: Dei tilsette har ikkje rett på tipsen før den er betalt ut som lønn, meiner advokat Jan Fougner. Han representerer Bristol, Oslo Plaza Hotel og NHO Reiseliv.

Erlend Angelo

– Styringsretten til arbeidsgivarane

NHO Reiseliv-advokatane har argumentert for at trekk i tipsen ligg innanfor den såkalla styringsretten til arbeidsgivarar. Dei har blant anna vist til Theatercafedommen frå 2008, der Høgsterett bestemte at arbeidsgivarar kan fordele tipsen mellom tilsette.

«Arbeidsgiversiden mener at det først er idet arbeidsgiver overfører tips til arbeidstakers konto, som en lønnsytelse, at rettigheter oppstår», skriv advokat Jan Fougner i ein epost til Magasinet.

Fougner representerer Bristol, Plaza og partshjelpar NHO Reiseliv i høgsterettssaka. Han jobbar i advokatfirmaet Wiersholm som gjorde den juridiske vurderinga som fekk NHO Reiseliv til å anbefale medlemsbedrifter å trekke auka kostnader frå tipsen.

Han viser til at arbeidsgivarar har styringa og kontrollen over tipsen og viser samtidig til tidlegare rettspraksis.

Slik svarar LO-advokatane på det:

– Vi aksepterer styringsretten for så vidt, men den gjeld fordeling av tipsen mellom tilsette. Det er noko anna enn å ta pengane sjølv, argumenterer LO-advokat Wildhagen.

– Arbeidsgivarar har rett til eit ord med i laget, men kan ikkje forsyne seg av tipsen, legg Angell til.

Tips vanlegast for låglønte

NHO Reiselivs advokat Jan Fougner meiner vidare at det kan bli svært kostbart for verksemder å tillate tips, om det berre fører til tap for verksemda.

«Dette vil i sin tur også kunne få konsekvenser for arbeidstakere, ved at flere virksomheter heller vil velge å nekte mottak av tips», skriv han.

LO-advokat Håkon Angell har på si side ikkje noko tru på at arbeidsgivarane kjem til å forby tips, dersom dei ikkje får lov til å trekke eigne kostnader frå tipsen.

Han meiner ein vesentleg fordel med tips-ordninga for arbeidsgivarane, er at den er ein del av inntekta til tilsette og avdempar press på lønna for å rekruttere og halde på tilsette.

Han legg til:

 – Det er gjennomgåande der det blir gitt tips, at det er snakk om låglønnsyrke. Det er atskilleg meir følbart når arbeidsgivarar forsyner seg av inntekter som har stor betydning for tilsette.